Veel ouders maken zich zorgen over het effect van fopspenen op het gebit. Maak je geen zorgen! In deze blogpost zullen we ingaan op het gebruik van fopspenen en hun effect op het gebit en je informeren over het onderzoek op dit gebied.
Redenen om een fopspeen te gebruiken
Vanaf de geboorte hebben baby's een natuurlijke zuigreflex. De baby zal deze behoefte proberen te vervullen met de borst van de moeder, een fopspeen, een duim, of anders. Het is niet alleen een vitale reflex voor de baby om voeding te krijgen, maar het zuigen heeft ook een kalmerend effect op de baby; het zuigen geeft de baby een veilig en vertrouwd gevoel in een verder grote, vreemde wereld.
Voordelen van fopspenen
- De fopspeen helpt de baby te kalmeren en troosten, en kan daarom helpen om de baby te laten slapen
- De fopspeen helpt om de hartslag, bloeddruk en het stressniveau te verlagen
- De fopspeen heeft een pijnstillend effect
- Als de baby overstuur is, geeft de fopspeen troost en veiligheid
- Gebruik van een fopspeen kan voordeel hebben als zuigelingen vroege orale stimulatie nodig hebben om de zuigreflex te ontwikkelen of te behouden
- Fopspenen gaan ademhaling door de mond tegen
- De fopspeen heeft een beschermend effect op het optreden van wiegendood (1)
“Mondademhaling betekent dat je vaak - zowel overdag als 's nachts - je mond gebruikt om te ademen in plaats van je neus. Het is beter om door je neus te ademen, omdat het de slijmvliezen beschermt, de zuurstofopname verhoogt, gaatjes in de tanden voorkomt en een veranderde kaakpositie door de ruststand van de tong tegengaat.”
Verschillende fopspenen
Er zijn veel verschillend fopspenen op de markt – allemaal met verschillende speenvormen en -materialen.
Conventionele of ronde fopspenen zijn ontworpen om de vorm en grootte van de tepel van de moeder na te bootsen en om een zelfde tongplaatsing en zuigtechniek als borstvoeding te bevorderen omdat de ronde vorm de zijkanten van de tong omhoog en rond de speen laat komen, net als bij borstvoeding.
Orthodontische fopspenen hebben een platte onderkant met een licht afgeronde top of zijn plat aan beide kanten.
Ze zijn ontworpen zodat het kind niet zo hard hoeft te zuigen om de speen in de mond te houden (vergeleken met een ronde speen), wat (in theorie) de druk op het gebit en kaak verlicht.
Deze fopspenen worden door fabrikanten vaak aangeprezen als "gebitsvriendelijk" of "goedgekeurd door orthodontisten", maar ondanks claims zijn er geen onderzoeken die aantonen dat orthodontische fopspenen het risico op malocclusie (dat de tanden niet goed op elkaar passen) verminderen, vergeleken met conventionele fopspenen (2-4).
Effect van fopspenen
Onderzoeken tonen aan dat langdurig gebruik van fopspenen kan leiden tot malocclusie (5). Dit omvat open beet, overbeet en kruisbeet. Bij jonge kinderen die fopspenen gebruiken, wordt dit vaak een 'speengebit' genoemd.
Wat de vorm ook is, alle spenen kunnen leiden tot een "speengebit" (2). Het belangrijkste is hoe intensief en lang je kind de speen gebruikt, er zijn onderzoeken die een relatie aantonen tussen uren gebruik per dag en de mate van malocclusie (6).
"Het is belangrijk om op te merken dat een speengebit niet gevaarlijk is"
- Carina Løvstad, mondhygiëniste
Meerdere onderzoeken tonen aan dat er geen significant verband is tussen het gebruik van een fopspeen en malocclusie in het blijvende gebit - als het kind stopt met het gebruik van de fopspeen voordat het blijvende gebit doorkomt (7-10).
Er is weinig bewijs dat speengebruik in verband brengt met problemen rond spraakontwikkeling of vertraagd leren praten (11-12). Onderzoek suggereert dat langdurig dagelijks speengebruik van meerdere uren in verband gebracht kan worden met atypische spraakfouten, echter een sterk spraak-gerelateerde reden om geen fopspenen te gebruiken is niet evident (13).
Duimzuigen versus fopspeen
Zowel fopspenen als duimzuigen hebben effect op het gebit, maar omdat het meestal makkelijker is om de speen af te wennen dan het duimzuigen adviseert de American Academy of Pediatrics (AAP) een fopspeen in plaats van duimzuigen (14, 15).
"Eén van de voordelen van spenen is dat voorkomen wordt dat de baby gaat duimzuigen. Met betrekking tot gebit en kaken, heeft de fopspeen de voorkeur. Het is voor de baby heel moeilijk om te stoppen met duimzuigen, terwijl een fopspeen makkelijker weggenomen kan worden".
- Carina Løvstad, Mondhygiëniste
Stop op tijd
Het officiële advies van de American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD) is dat kinderen stoppen met hun niet voedselgebonden zuiggewoonte op de leeftijd van 3 jaar, om te waarborgen dat de positie van het gebit genormaliseerd wordt voordat het blijvende gebit doorkomt (15). De American Academy of Pediatrics (AAP) heeft geen officiële adviesleeftijd voor het stoppen met de speen, maar zij geven aan dat de speen het beste afgewend kan worden tussen de 2 en 4 jaar (5, 16).
Het is belangrijk om te bedenken dat alle kinderen verschillend zijn, en dat langdurig gebruik van de fopspeen de stand van het gebit beïnvloedt. Het zal afhangen van hoe vaak de speen wordt gebruikt, hoe lang en hoe intensief.
|
Fopspenen, wel doen |
Fopspenen, niet doen |
|
Kies een fopspeen met een ventiel, omdat het ventiel helpt om de speen natuurlijk te vormen naar de mond, tong en gehemelte van de baby. |
Gebruik spenen niet om voedingen te vervangen |
|
Gebruik spenen als je baby is gevoed en verzadigd |
Doe geen suiker of honing op de speen |
|
Gebruik spenen om te voldoen aan de niet-voedselgebonden zuigbehoefte van de baby |
Laat het kind de speen niet continu gebruiken |
|
Gebruik spenen om te helpen pijn te verlichten |
Bevries spenen niet |
|
Gebruik de speen als je baby moet gaan slapen |
Laat latex spenen niet in direct zonlicht liggen |
|
Steriliseer spenen regelmatig |
Bind spenen niet vast aan touw of lint |
|
Vervang spenen elke 4-6 weken |
Gebruik geen beschadigde spenen |
|
Gooi spenen weg bij eerste tekenen van schade |
Reinig fopspenen niet in de vaatwasser |
|
Stop met het gebruik van een fopspeen voor de leeftijd van 3 jaar |
Laat het kind geen fopspeen meer gebruiken na de leeftijd van 3 jaar |
Veelgestelde vragen
1. Hebben fopspenen effect op het blijvende gebit?
Als je kind stopt met het gebruik van een fopspeen voor de leeftijd van drie jaar (dus voor het blijvende gebit doorkomt), wordt de positie van het melkgebit meestal genormaliseerd, en zal er geen effect zijn op het blijvende gebit.
2. Beïnvloedt de vorm van de speen het gehemelte en de mondontwikkeling?
Langdurig gebruik van een speen (na de leeftijd van drie jaar) kan problemen veroorzaken met de stand van zowel het melkgebit, het blijvende gebit en de kaken. Dit kan effect hebben op het kauw- of bijtvermogen van het kind, en het kan gevolgen hebben voor het kaakgewricht en het uiterlijk van het kind.
Dit geldt na langdurig speengebruik. Als je kind stopt met het gebruik van een fopspeen voor de leeftijd van drie jaar (dus voor het blijvende gebit doorkomt), wordt de positie van het melkgebit meestal genormaliseerd, en zal er geen effect zijn op het blijvende gebit.
3. Wanneer zou je moeten stoppen met een fopspeen?
Veel onderzoeken hebben aangetoond dat als je kind stopt met het gebruik van een fopspeen voor het derde jaar, het melkgebit meestal weer genormaliseerd wordt, en er geen gevolgen zijn voor het blijvende gebit.
4. Welke speenvorm (rond, plat of orthodontisch) is het beste wat betreft de tanden?
Er zijn geen onderzoeken waaruit blijkt dat het ene type speen beter is dan het andere wat betreft problemen met de stand van het gebit. Verschillende fopspenen beïnvloeden het gebit op andere wijze, maar er is niet één speen beter dan andere. Als het kind stopt met het gebruik van de speen voor de leeftijd van 3 jaar, komt het melkgebit vaak weer vanzelf in de correcte positie, en het blijvende gebit wordt niet beïnvloed.
5. Kan langdurig speengebruik een overbeet, kruisbeet of open beet veroorzaken op latere leeftijd?
Ja, langdurig speengebruik kan problemen veroorzaken met de stand van het gebit en de kaken op latere leeftijd. Dit is echter van toepassing bij langdurig gebruik. Als je kind stopt met het gebruik van een fopspeen voor de leeftijd van drie jaar (dus voor het blijvende gebit doorkomt), wordt de positie van het melkgebit meestal genormaliseerd, en zal er geen effect zijn op het blijvende gebit.
6. Kan een fopspeen orthodontisch goedgekeurd zijn door tandartsen?
Als "orthodontisch goedgekeurd door tandartsen" betekent dat een tandarts heeft goedgekeurd dat een speen geen effect heeft op het gebit, dan niet! Verschillende fopspenen hebben een verschillend effect op het gebit. Het belangrijkste is echter hoe lang het kind de speen gebruikt. Als je kind stopt met het gebruik van een fopspeen voor de leeftijd van drie jaar (dus voor het blijvende gebit doorkomt), wordt de positie van het melkgebit meestal genormaliseerd, en zal er geen effect zijn op het blijvende gebit.
7. Kan het schadelijk zijn voor het gebit van kinderen als ze hun speen delen met andere kinderen, met het oog op bacteriën?
Nee, het is niet schadelijk voor het gebit om een speen te delen met het oog op bacteriën. Maar vanuit het oogpunt van ziektes zoals verkoudheden of besmettelijke kinderziektes is het een goed idee om fopspenen niet te delen.
8. Kunnen kinderen fopspenen gebruiken na een laserbehandeling aan het lipbandje of tongriempje?
Ter verduidelijking: er is sprake van een te kort tongriempje als het bandje weefsel dat de tong verbindt met de onderkant van de mond abnormaal kort, strak of dik is, waardoor de tong beperkt wordt in zijn beweging. Het lipbandje betreft het weefsel dat de bovenlip verbindt met het tandvlees, ook dit kan te kort of strak zijn, wat door een laserbehandeling verholpen kan worden.
Aanbevolen wordt om een fopspeen te gebruiken na een behandeling aan het tongriempje of lipbandje als het kind jonger is dan 3 jaar en al een speen gebruikt. Echter, kinderen ouder dan 3 jaar en kinderen die geen speen gebruiken, zouden tongoefeningen moeten doen in plaats van een speen gebruiken. Neem contact op met je dokter voor informatie over tongoefeningen na behandelingen aan het tongriempje of lipbandje.
9. Zal BIBS Colour maat 3 de tanden meer beschadigen dan maat 1?
Het is niet gevaarlijk om een pasgeborene maat 3 te geven. De meeste pasgeborenen geven echter de voorkeur aan een kleinere maat. Alle BIBS fopspenen kunnen ongeacht hun maat worden gebruikt vanaf de geboorte. Een grotere speen zal uiteraard meer op de tanden drukken een kleinere maat. Maar onthoud dat als je baby stopt met het gebruik van de speen vóór de leeftijd van 3 jaar (dat is voordat het blijvende gebit doorkomt), de positie van het melkgebit meestal normaliseert, en er geen effect is op het blijvende gebit.
10. Zullen fopspenen effect hebben op de spraakontwikkeling van kinderen?
Er is weinig bewijs dat speengebruik in verband brengt met problemen rond spraakontwikkeling of vertraagd leren praten. Onderzoek suggereert dat langdurig dagelijks speengebruik van meerdere uren in verband gebracht kan worden met atypische spraakfouten, echter een sterk spraak-gerelateerde reden om geen fopspenen te gebruiken is niet evident.
Bronnen:
1. Fern R Hauck 1, Olanrewaju O Omojokun, Mir S Siadaty, Do pacifiers reduce the risk of sudden infant death syndrome? A meta-analysis, 2005 Nov;116(5):e716-23. doi: 10.1542/peds.2004-26313. Medeiros R, Ximenes M, Massgnam C, et al. Malocclusion prevention through the usage of an orthodontic pacifier compared to a conventional pacifier: A systematic review. Eur Arch Paediatr Dent 2018;19(5):287-95
4. Adair SM, Milano M, Dushku JC. Evaluation of the effects of orthodontic pacifiers on the primary dentitions of 24- to 59-month-old children: preliminary study. Pediatr Dent 1992; 14: 13–18.
5. Manual of Pediatric Dentistry, 2022-2023/P. TBD: https://www.aapd.org/globalassets/media/policies_guidelines/p_pacifiers.pdf
6. Steven M. Adair, DDS, MS Michael Milano, DMD Jennifer C. Dushku, BA, Evaluation of the effects of orthodontic pacifiers on the primary dentitions of 24- to 59-month-old children: preliminary study, s. (Pediatr Dent 14:13-18, 1992)
7. Poyak J. Effects of pacifiers on early oral development. Int J Orthod Milwaukee. 2006;17(4):13-16.
8. Warren JJ, Bishara SE. Duration of nutritive and nonnutritive sucking behaviors and their effects on the dental arches in the primary dentition. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2002;121(4):347-56
9. Duncan K, McNamara C, Ireland AJ. Sucking habits in childhood and effects on the primary dentition: Findings of the Avon Longitudinal Study of Pregnancy and Childhood. Int J Paediatr Dent 2008;18(3):178-88.
10. Bishara SE, Watten JJ, Broffitt B, et al. Changes in the prevalence of nonnutritive sucking patterns in the first 8 years of life. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2006;130(1):31-6
11. Nelson AM. A comprehensive review of evidence and current recommendations related to pacifier usage. J Pediatr Nurs 2012;27(6):690-9
12. Burr S, Harding S, Wren Y, Deave T. The relationship between feeding and non-nutritive sucking behaviours and speech sound development: A systematic review. Folia Phoniatr Logop 2021;73(2):75-88
13. Strutt C, Khattab G, Willoughy J. Does the duration and frequency of dummy (pacifier) use affect the development of speech? Int J Lang Commun Disord 2021;56(3):512-27
14.Thumbs, Fingers, and Pacifiers (American Academy of Pediatrics Copyright 2019)
15. Fast facts: AMERICAN ACADEMY OF PEDIATRIC DENTISTRY 2014: https://www.aapd.org/assets/1/7/FastFacts.pdf
16: Steven M. Adair, DDS, MS, Pacifier Use in Children: A Review of Recent Literature, Pediatric Dentistry – 25:5, 2003
